Khám phá ẩm thực dân tộc Thái

Mỗi dân tộc trên đất nước Việt Nam đều có một truyền thống văn hóa ẩm thực riêng, với bí quyết đặc biệt để chế biến những món ăn ngon miệng. Trong những dịp lễ, Tết, cưới hỏi hay hội hè, dân tộc Thái lại thể hiện sự đặc trưng của mình thông qua thực phẩm. Để khám phá sâu hơn về ẩm thực của dân tộc thái , chúng ta hãy tìm đến Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam tại Đồng Mô, Sơn Tây. Đây là nơi chúng ta có cơ hội trò chuyện với bà Lò Thị Tóm, một đại diện đồng bào dân tộc Thái, để cùng nhau khám phá những điều độc đáo về ẩm thực của họ.

Cuộc sống và ẩm thực hàng ngày của người Thái

Bà Lò Thị Tóm chia sẻ rằng cuộc sống và sinh hoạt hàng ngày của người Thái có những nét đặc trưng độc đáo, đặc biệt trong việc chế biến thực phẩm. Ẩm thực của người Thái rất phong phú, hoàn toàn được chế biến từ nguyên liệu tự nhiên. Trước khi chế biến, các loại thực phẩm đều được tẩm ướp một cách cầu kỳ, với sự phối hợp các vị đắng, cay, mặn, chát để tạo nên hương vị đặc trưng. Gia vị để ướp như mắc khén, ớt, tỏi, gừng, muối... được nướng lên trước khi ướp với thịt để mang lại mùi thơm đặc trưng.

Món ăn độc đáo từ cá

Người Thái sinh sống gần nguồn nước, nên họ rất thành thạo trong việc tìm kiếm các nguồn thực phẩm từ sông, suối để cải thiện bữa ăn hàng ngày và tiếp đón khách. Điều này đã tạo nên nét văn hóa đặc trưng của người Thái trong cách chế biến món ăn từ cá. Hai món đặc sản từ cá nổi tiếng là "pa pỉnh tộp" và "pa pỉnh lạp". "Pa pỉnh tộp" được chế biến từ loại cá to như chép, trôi, trắm... sau khi mổ đằng lưng, cá được tẩm ướp với gia vị như hành, tỏi, mắc khén, lá thì là, sau đó đặt lên than hồng. Còn "pa pỉnh lạp" thì cá được chặt đầu băm nhỏ và nấu chín cùng với hành tỏi. Thịt cá chín thơm hấp dẫn thường được ăn kèm với rau sống như rau cải, rau dền, rau sam, húng...

Phương pháp lưu trữ thịt bằng hun khói

Người Thái có thói quen lưu trữ thịt trong nhà bằng phương pháp hun khói. Thịt trâu, thịt lợn và cá được tẩm ướp với các loại gia vị đặc trưng, sau đó treo trên bếp củi trong nhiều tháng liền. Khi có khách hoặc khi nhà xa chợ, chưa kịp chuẩn bị món ăn, người Thái sẽ nướng lại thịt để thơm, rót rượu mời khách. Đây là cách thể hiện lòng hiếu khách của đồng bào vùng cao.

Chẳm chéo - gia vị đặc trưng

Ẩm thực của người Thái không chỉ đặc trưng trong cách chế biến món ăn mà còn trong việc chế biến gia vị, đặc biệt là chẳm chéo. Chẳm chéo được làm từ ớt, tỏi, muối và mắc khén. Để có một bát chẳm chéo thơm ngon, ớt phải được nướng giòn, thơm và có vị cay, sau đó trộn với tỏi, muối và mắc khén để tạo nên mùi thơm đặc trưng. Loại tỏi Tây Bắc mới thơm đúng mùi sẽ làm chẳm chéo ngon hơn. Pha trộn 4 nguyên liệu này đã tạo ra một bát chẳm chéo cơ bản, từ đó có thể chế biến nhiều loại chẳm chéo khác phù hợp với từng món ăn, tạo nên hương vị đặc trưng cho mỗi món. Người Thái cũng có nhiều loại nước chấm đa dạng như nước chấm từ gan lợn hoặc tiết gà, nước chấm từ quả mắc có vị chua ngọt hoặc từ lá sủm phát giã nhỏ.

Món ăn truyền thống trong lễ, Tết của người Thái

Trong dịp lễ, Tết, người Thái có nhiều món ăn ngon để tiếp đãi khách. Một món ăn truyền thống trong lễ, Tết của người Thái là lạp. Lạp là một món ăn dân tộc gần gũi và đặc biệt được làm từ thịt bò, trâu hoặc cá được băm nhuyễn với rau bạc hà thái nhỏ và nước cốt chanh. Món lạp cỏi có nguyên liệu chủ yếu là thịt nạc băm, hành tỏi, gừng, mắm, muối, ớt và mì chính được trộn lẫn với nhau, sau đó mang ra dùng. Ngoài ra, người Thái còn có món dồi lợn, món thịt chua và nhiều món ăn khác độc đáo.

Ẩm thực Thái - Tự nhiên và cân bằng

Tất cả món ăn của người Thái đều được chế biến từ nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên, không sử dụng dầu mỡ và rất chú trọng đến việc cân bằng các vị đắng, cay, mặn, chát. Những vị này được kết hợp hài hòa bởi các nguyên liệu thiên nhiên nên không gây cảm giác ngấy hay ngán khi ăn các món nướng, luộc, hấp hay hun khói.

Kết luận

Ẩm thực của người Thái có những đặc trưng riêng, không thể lẫn với bất kỳ dân tộc nào khác. Những phương pháp chế biến món ăn đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ trong dân gian, không qua trường lớp giảng dạy. Điều này tạo nên sự độc đáo và đa dạng trong văn hóa ẩm thực của đồng bào Thái, góp phần quan trọng tạo nên sự phong phú trong văn hóa ẩm thực của 54 dân tộc Việt Nam.

Tác giả: Phạm Tuấn Minh
Nguồn: Tạp chí VHNT số 443, tháng 11-2020

Ảnh: Phạm Minh