Sài Gòn: Những Câu Chuyện Đặc Biệt Của Đồ Hộp

Ảnh: SaigonNeer

Khi nhắc đến đồ hộp, nhiều người nghĩ đến những món thức ăn tiện lợi như cá mòi sốt cà, thịt heo đóng hộp và nhiều loại đồ ăn khác. Nhưng ít ai biết rằng mỗi loại thực phẩm đóng hộp lại mang trong mình một câu chuyện đặc biệt.

Câu Chuyện Độc Đáo Của Các Món Đồ Hộp

Trong khi các món ngon được nấu trong bếp nhà hay hàng quán thường có câu chuyện độc đáo từ quá trình chế biến, thực phẩm đóng hộp lại ra đời trong hoàn cảnh kém thơ hơn. Chúng được chế biến, tiệt trùng, đóng gói và lên kệ hàng loạt để đến tay người tiêu dùng. Bị vùi lấp trong quy trình vô tri vô giác này, tiểu sử của những món đồ hộp đang sớm bị quên lãng theo thời gian.

Món Ăn Đóng Hộp Trong Văn Hoá Việt Nam

Câu chuyện ẩm thực Việt Nam thường xoay quanh các món ăn độc đáo, mang tính đại diện vùng miền như phở, chả giò hay bánh bèo. Nhờ đó, những loại thực phẩm này có ngôi vị cao trong ẩm thực nước nhà và được tôn vinh là nét đẹp văn hoá. Chúng góp phần thu hút du khách bằng cách đánh mạnh vào mong muốn thưởng thức những “mỹ vị xứ lạ” này.

Theo một bài viết của Elaine Castillo mang tên "Colonialism in a Can", những món như khoai mỡ, xôi hay adobo cũng có xu hướng bị “đóng khung” như vậy trong văn hoá Philippines. Theo tác giả, khi lần theo nguồn gốc của món cá đóng hộp, ta có thể vén bức màn của chủ nghĩa đế quốc Mỹ tại Philippines — một chương đen tối và gai góc hơn của lịch sử ẩm thực nước này.

Cá Mòi Đóng Hộp Và Vị Thế Sa Sút Của Nền Văn Minh Phương Tây

Ảnh: SaigonNeer

Đi ngang qua bất kỳ xe bánh mì nào trên đường phố Sài Gòn, bạn cũng dễ dàng bắt gặp những lon cá hộp sốt cà. Sản phẩm cá hộp phổ biến nhất với người Sài Gòn có lẽ là cá hộp “Three Lady Cooks” do công ty Royal Foods sản xuất. Ở Việt Nam, sản phẩm này hay được gọi là “Ba Cô Gái” và được phân phối bởi công ty Thai Corp International. Tuy doanh nghiệp này chỉ mới lấn sân sang thị trường nội địa từ thập niên 80, món cá hộp đã sớm thâm nhập vào nước ta từ thời kỳ Pháp thuộc.

Công nghệ đóng hộp thực phẩm là thành tựu của một nhà phát minh người Pháp. Tuy nhiên, người dân các nước thuộc địa lại tiếp nhận phát minh này với thái độ hoàn toàn khác. Trước thế chiến thứ I, người Pháp từ chối ăn món địa phương và thay vào đó là các món đóng hộp đắt đỏ. Họ xem đồ đóng hộp là đại diện cho "mẫu quốc Pháp," trong khi lương thực nuôi trồng tại Việt Nam là dành riêng cho người dân bị đô hộ.

Theo Erica J. Peters, công nghiệp đóng hộp và thực phẩm qua bảo quản là thành phần chính trong thực đơn của thực dân Pháp tại Việt Nam. Tại Việt Nam, cá mòi đóng hộp xuất hiện từ thời kỳ Pháp thuộc và trở thành một món ăn phổ biến, đặc biệt với tầng lớp lao động.

Khi Sữa Đặc Trở Thành Công Cụ Chính Trị

Ảnh: Natasha Pairaudeau

Mua sữa đặc vào thời điểm còn thuộc địa, người ta có thể phần nào đoán được một người lớn lên trong giàu sang hay nghèo khó. Vì sữa đặc có đường phổ biến ở Sài Gòn, tôi từng lầm tưởng nó có mặt ở mọi quốc gia trên thế giới. Sữa đặc đã trở thành một nguồn cung cấp chất dinh dưỡng và thực phẩm cho các quân nhân Mỹ tại Việt Nam.

Trước Đông Dương, người Tamil đã đến Việt Nam và bắt đầu buôn bán sữa dê. Họ sau đó nhập khẩu gia súc từ miền Nam Ấn Độ để cung cấp sữa bò cho người Pháp. Nhưng sau một thời gian, người Tamil phải bỏ nghề vì không cạnh tranh được trước thế độc quyền của Nestle.

Sữa đặc đã trở thành một sản phẩm quan trọng trong quân đội Mỹ tại Việt Nam sau khi các bác sĩ phát hiện ra nhiều quân nhân mắc các bệnh viêm dạ dày và đại tràng do thiếu hụt men tiêu hóa sữa. Công ty Foremost Dairies là nguồn cung cấp chính cho quân đội Mỹ tại Việt Nam.

Bơ Đóng Hộp Bretel Và Nỗi Hoài Niệm

Ảnh: SaigonNeer

Khi mua sắm tại các cửa hàng nhập khẩu châu Âu hay các siêu thị “sang chảnh” tại Việt Nam, bạn sẽ bắt gặp những lon bơ màu đỏ hiệu Bretel với mức giá đắt đỏ. Tuy đã lỗi thời từ lâu, nhưng bơ đóng hộp Bretel vẫn gợi lên những kỷ niệm đáng nhớ cho những người thuộc thế hệ cũ.

Bretel từng là nhà máy bơ lớn nhất thế giới. Loại bơ này được sản xuất tại vùng Isigny-sur-Mer thuộc Normandy, nước Pháp. Ở Việt Nam thời thuộc địa, bơ đóng hộp là món ăn phổ biến trên bàn ăn của thực dân Pháp.

Ở Việt Nam, bơ đóng hộp Bretel và sữa Nestle là hai mặt hàng thiết yếu trong kệ bếp. Nhiều bài quảng cáo trên tờ Phụ Nữ Tản Văn đã giới thiệu công thức nấu ăn sử dụng bơ. Bretel cũng là thương hiệu nổi tiếng đạt nhiều giải thưởng tại các triển lãm quốc tế.

Dù Maison Bretel Freres nguyên gốc đã ngừng hoạt động và bơ đóng hộp đã lỗi thời, nhưng một số hộp bơ Bretel vẫn đang được bày bán tại Việt Nam và các quốc gia khác trên thế giới.

Kết Luận

Đồ hộp không chỉ đơn thuần là thức ăn tiện lợi, mà nó còn mang trong mình những câu chuyện và liên hệ sâu sắc với từng người, từng cộng đồng và chương lịch sử của chúng ta. Những món đồ hộp này là minh chứng cho sự tương quan phức tạp giữa thực dân và tư bản, giữa những người lao động và những người định đoạt cuộc sống của chúng ta.